Yaz başında gösterime giren Upgrade filmi Yapak Zeka türündeki filmler listesine eklenmiş bulunuyor. Çok özgün senaryoya sahip olmayan film, öncüllerini hatırlatıyor. Bir farkı ise benzerleri yapay zekaya teslim olmuş toplumlar için kesit sunarken bu film geçiş toplumunu ele alıyor. Bu açıdan film yakın gelecekte olabilecekler açısından gerçekçiliği de içinde barındırıyor. Zaman konusunda bir gösterge yok, fakat yapay zekanın insana teslim olabileceği noktalar bize bu geçişin tam olarak tamamlanmadığını gösterdiği için yakın geleceğe işaret ediyor. Filmin sonu ise “kaçınılmaz son” mesajı barındırıyor.
Robotik sistemler ya da yapay zekaların hayatımızı kontrol etmeden önce filmlerde baş rolleri çalmaya başladığını görmeye başladık. 1907 yılından beri sinemada onları görüyoruz. Bu filmler bir yönüyle teknolojideki gelişmeleri halka anlatmanın aracı haline geliyorlar. Hatta öyle bir durum var ki bilim kurgu okuyucuları kimi zaman yapay zeka uzmanlarından daha geniş bir perspektife sahip oluyor.
Yapay Zeka Filmleri Hakkında
Yapay zeka sinemalarında temel olarak işlenen konulardan birisi onların potansiyel gücünü insanlığa karşı bir meydan okuma sürecine dönüştürmesidir. Yapılan bir araştırmada 256 yapay zeka unsuru içeren filmin sadece 83 tanesinin gerçek bir yapay zeka filmi olduğunu gösteriyor. Bunlardan ise 46 tanesi belli bir bilince sahip olmayan ‘akılsız’ olarak nitelendirilebilecek ölüm makineleri. Fakat bu filmlerin Metropolis (1926), The Wizard of Oz (1938), 2001: A Space Odyssey (1968), Demon Seed (1977), Making Mr. Right (1987), Virtuosity (1997) ve Artificial Intelligence (2001) gibi 37 örneği insanlarla iletişim kurabilen bilinçli yapay zekalara sahiptir.
Bu tür filmlerde yapay zekanın üstlendiği roller genellikle seyircinin sıkılmasını engellemek için yaratılan bir karakter (Star Wars), insanlığın çıkarlarına karşı çıkarlar edinenler (Terminatör ve Matrix gibi), liderlik üstlenen bir karakter (Bicentennial Man) arkadaşık eden bir dost (Knight Rider) gibi rollerle karşımıza çıkabiliyor. Aynı zamanda filmler çok farklı dünya tasvirlerine sahip de olabiliyor. Bunlar arasında ütopik, distopik ya da The 100 dizisinde olduğu gibi post-apokaliptik dünyalar da bulunmakta.
Yapay zekanın geleceği ile mücadele konusundaki birçok bilim kurgu çalışması, süper-akıllı bilgisayarların ve robotlar konusundaki kimi çalışmaların insanlığın sonuna ya da en azından geleceğin daha tehlikeli olacağına dair eleştiri getiriyor. Terminatör, Matrix, Blade Runner, Ben Robot’um, Chappie ve Ex Machina gibi filmlerin çoğu bir korku toplumunu işaret ediyor ve eğer tanrı olmaya çalışırsak yarattıklarımız kontrol edemeyeceğimiz kurgusunu bize sunuyorlar.
Genellikle bu filmler kriz durumunda yapılandırılmış aksiyon filmleri olma özelliğinde. Karakteristik olarak ise yapay zekalar anormal davranışlar sergileyen karakterler olarak karşımıza çıkıyor.
Upgrade Filmi Teknik Detayları
Upgrade’in seneryo ve yönetmenliği Leigh Whannell’e ait. Whannell’i ilk üç Testere filmi ve Insidious (Ruhlar Bölgesi) filminden de tanıyoruz. Upgrade filminin yapım şirketi ise Oscar Ödüllü Get Out da dahil olmak üzere son yılların en iyi korku filmlerini yapan Blumhouse.
Upgrade yakın gelecek tasarımlarını da içermesi nedeniyle nispeten küçük bir bütçe ile yapılmış. Yoğun alt mesajları olan benzer örneklerle kıyaslandığında, daha çok görsel zevke yönelik.
Film 1940’ların film noir tarzına benzetilebilir. Karanlık ortamlar, dedektif faaliyeti, alkolizm, karakterin şiddet eğilimlerinin olması gibi özellikleri ile başından beri basık bir zaman-mekan algısı yaratıyor.
Filmde otonom araçların çoğaldığını, dronelar tarafından ‘gözetlenen toplum’ imajının yansıtıldığı yakın gelecek tasvirini başından sezebiliyoruz. Tesla otomobil örneğinden de bildiğimiz gibi kendi kendine kullanılabilen otomobiller ise bize çok yabancı değil ve yavaş yavaş hayatımızın bir parçası olacaklar. Bu noktada Upgrade, otomobil tamircisi Logan Marshall tarafından oynanan Gray Trace’in hayatını bize gösteriyor. Gray, otomobillerinin hack’lendiği bir araba kazası sonucu 4 soyguncu tarafından felç bırakılır ve eşi Asha gözleri önünde vurulur. Trace’in kalan tek müşterisi, dünyanın en iyi robotik şirketlerinden birinin başındaki Eron adında biridir. Aslında kuşkuyu başından veren bu sahne ile film beni sona yönlendirmişti fakat pek de süpriz olmayan bir sonla kurgu kestiriminde ufak bir yanılma yaşadım.
Eron, felçli olan Gray’e STEM adındaki yapay zeka çipini gizli bir operasyonla takarak onun tekrar ayağa kalkmasını sağlıyor. STEM beklenenden de iyi çalışıyor ve Gray’i salt ayağa kaldırmakla kalmayıp onun intikam duygusunu kullanarak kendine yaşayabileceği bir vücut bulur. Zamanla beden onun olmaya başlar.
Asha ve Gray akıllı arabalarının başında.
Bir Yapay Zeka Patolojisi
Upgrade distopik bir dünya kurgularken, insanlık çıkarlarına karşı çıkan bir yapay zeka örneği sunarak antogonist yapıda bir karakteri işlenmiş. Filmde kendisini yaratan Eron’ın şirketini ele geçiren STEM bir bedene sahip olma arzusu ile strateji kurarak insanlığa karşı zafer kazanır.
Yapay zeka yine Oz Büyücüsü, Star Trek: The Motion Picture gibi filmlerden de bildiğimiz gibi fiziksel bir bedene sahip olma takıntısı, yine 2001: A Space Odyssey filminden aşina olduğumuz uzlaşmaz çelişkilere karşı aşırı davranışlar ve Virtuosity filminden bildiğimiz gibi narsizme sahiptir. STEM, Gray’i felç bırakarak bir bedene sahip olma arzusunu gösterir. Aynı zamanda yaratıcısına karşı bir başkaldırı uzlaşmaz çelişkileri ortaya koymaktadır. Filmin henüz başlarında Gray’in karısı Asha çalıştığı çirket Cobalt’ın Eron’ın şirketine yaklaşmaya çalıştığını söylediğinde STEM Eron’ın kulağına yaklaşmalarının imkansız olduğunu fısıldayarak bunu söyletti.
Yine STEM paranoya sahipidir ve Eron’ın kendisini kapatabileceğinden korkmaktadır. Aynı zamanda filmde Asha’ya karşı Fish’in beni alt tabaka görüyorsun sözlerinden de anlayacağımız üzere yapay zekaların üstünlük kompleksi tasvirini de görüyoruz.
Etkileyici bir sahne ile Gray STEM’e karşı direniş sergiler, fakat bunda başarısız olur. Film Gray’in Matrix’te de gördüğümüz ‘koma bilinçsizliğine’ sokulması ile yapay zekanın zaferini gösterir. Aynı zamanda kullanılan teknik de bir klasiği benzeri olmayan bir kurguya dönüştürmüş.
Filmin devamı ise son sahne ile gelecek gibi gözüküyor.
Upgrade Filmi’nde Gray’in STEM’e direnişi
Yazarımızın daha fazla yazısına bakmak için tıklayınız.
Kaynak:
Robert B. Fisher, AI and Cinema – Does artificial insanity rule?
